کلمه ترور از واژه لاتینی (Terrere) گرفته شده و به معنی ترس و ترساندن استعمال می شود. به این اساس عمل مذکور در طول تاریخ زندگی بشر جریان داشته و اکنون نیز به کار می رود ، که در برگیرنده قتل فرمان روایان و اشخاص سرشناسی که پایه های حاکمیت در جوامع شخصیت محور را می ساخته اند ، می باشد. دلیل انجام این عمل ریشه در از هم پاشیدن حاکمیت ها پس از قتل پادشاهان و فرمان روایان تحت امر ایشان داشته است . هم چنان اکثر قدرت های مهاجم جهت ایجاد رعب و وحشت در میان مردم سرزمین هایی که آنها را متصرف می شدند، از سر جدا شده از تن جنگجویان آن دیار، کله منار می ساختند ، شهر های آنها را به آتش می کشیدند، رهبران شان را زنده پوست می کردند، و به همین ترتیب دست به انجام همینگونه اعمال دیگر می زدند. اضافه بر این شیوه دیگری که در این خصوص معمول بود ، توسط گروه های سازمان یافته و یا حلقات ماهر در فن جنگ به اجرا در می آمد. مشهورترین این ها ، در ایران فدائیان اسمعیله ، در اروپا شوالیه ها و در سرزمین فعلی افغانستان عیاران یا کاکه ها بودند.
بنیاد گذار فدائیان اسمعیله شخصی بنام ” حسن بن صباح” ( حسن الصباح) بود و و خاستگاه وی به روایتی آستان ” ری” در ایران و به اساس اظهار خودش از سرزمین جنوب عربستان بوده است. او ، در اواخر سال ۴۷۱ قمری به مصر رفت و پس از سپری کردن یک و نیم سال به ایران برگشت و به دعوت مردم ایران به مذهب اسمعیلیه “نزاری” پرداخت. و در ششم رجب ۴۸۳ قمری بر قلعه الموت مسلط گشت و از این قلعه به صفت مرکز فعالیت های خود استفاده برد. از آن به بعد در اثر تلاش هایی که با پیروان خودش انجام داد ، ساحه حاکمیت خود را با تصرف آذربایجان و مناطقی که کرمان و دیلم ، توس و قمستان ، پناه گاه ها و قلعه های زیادی را که تعداد آن تا به حدود ۱۵۰ می رسید ، ایجاد کرد. در این نقاط به تعلیم و تربیه جوان هایی بنام فدائیان پرداخت . او ، توسط این جوان ها دشمنان خود ، فرماندار های ارتش ، آستان ها و آن علمای دینی که علیه وی آن تبلیغ می کردند را می کشت. طوری که در کتب مختلف آمده است ،او نوشانیدن مواد نیشه آور جوان های مذکر را نیشه می کردند و به باغ هایی می بردند که به گونه جنت ساخته شده بودند . پس از خوش گذرانی و لذت بردن از نعماتی که در آنها فراهم کشته بود، در حالی که به همان حالت اول قرار داشتند ، از باغ ها بیرون می کردند. این فدایی ها وقتی که به هوش می امدند، آن همه لذایز را که مورد استفاده قرار داده بودند، به یاد می آورد آموزگار های ایشان به این فدایی ها می گفتند که اگر در راه خدا کشته شوید، در آن دنیااز اینگونه نعمات بهره می برید.
از این رو ، فدایی های مذکور ، بی آنکه ترسی از کشته شدن می داشتند، وظایف داده شده از مراجع خود را به حسن صورت انجام میدادند. به این اساس ، در حدود ۴۸ نفر از دولت مردان سلجوقی را در سرزمین تحت تسلط شان به قتل رسانیدن.
به گونه مثال می توان از کشته شدن نظام الملک وزیر ملک شاه سلجوقی در ۱۲ رمضان ۴۸۵ توسط ابو طاهر ارانی دیلمی ،عبدالرحمن قزوینی بدست رفیق خراسانی ، ابوالفتح ” در دانه” دهستانی وزیر سلطان برق یارق ، توسط غلام روسی، فخر الملک بن نظام الملک وزیر سلطان سنجر یاد آور شد . این عمل آنها چنان ترس و وحشتی را در متصرفات سلجوقی بوجود آورده بود که هیچ حاکم، دولت خود را در امان نمی دیدند.
از آن به بعد دیده می شود که جای آن گونه قتل ها را قتل های سیاسی می گیرد که تا حد زیاد افاده دهنده ترور در عصر حاضر بوده اند . به گونه مثال می بینیم که:
۱- شاه زمان پادشاه وقت افغانستان بخاطر بدست آوردن متصرفات پدر کلان خود احمد شاه بابا در ماورای دریای سند مصروف جنگ بود ، و خطری بزرگی برای انگلیس ها که در آن زمان توانایی مقابله با شاه زمان را نداشتند. جنرال “ملکم” از طریق “مهدی علی خان” برای فتح علی خان پادشاه ایران ، گفته شده بود که شاه زمان علیه شیعه مذهب های هند در جنگ بوده و به قتل عام شان می پردازد. فتح علی شاه با شنیدن این خبر احساساتی شده آماده گی اشغال هرات را گرفت. میرزا ابراهیم خان صدر اعظم ایران ، این خبر را تهمت بزرگ خواند و فتح علی شاه را از واقعیت آگاه ساخت . از این رو ، شاه ایران متردد گشت . انگلیس ها جهت رهایی از دست ابراهیم خان ، در اثر توطیه یی او را به قتل رسانیدند.
۲- پاول اول ، یکی از امپراطور های روسیه تزاری ، در سال ۱۸۰۰ با ناپلئون فرمانروای وقت فرانسه برنامه تعرض بر هند برتانوی را به گونه یی طرح می کنند که طبق آن باید ” پاول” از طریق افغانستان و ” ناپلئون” از طریق ایران وارد نیم قاره هند شده و انگلیس ها را از آن بیرون سازند. ” دو پالهن” سفیر انگلیس در مسکو همینکه از این تصمیم ایشان آگاه می شود ، “پاول” را از طریق مهره های نفوذی خود در دربار آن به قتل می رساند. این عمل نه تنها مانع جنگ در هندوستان می گردد، بلک پس از روی صحنه آمدن ” آلکساندر” به عوض پاول ، کشور های روسیه و انگلستان در یک موضع قرار می گیرند.
به همین ترتیب قتل های دیگر در قرن آخیر سازمان هایی سیاسی یی ایجاد شدند که تصور می کردند که می توانند با ترور شخصیت های دولتی قدرت را بدست گیرند. از آن جمله از ” نرودنیک” ها روسیه تزاری و مشروطه خواهان دوم در افغانستان می توان نام برد.این سازمان پس از اعدام ۴۵ نفر اعضای رهبری مشروط خواهان اول در سال ۱۹۰۹ به فرمان امیر حبیب الله خان در حدود ۹ سال بعد ایجاد گردید. اینها با در نظر داشت سرنوشت مشروطه خواهان اول تشکیلات خود را به گونه مخفی سازمان دادند. شیوه فعالیت آنها قسمی بود که عناصر حرفوی آنها به گروپ های چهار نفری تقسیم می شدند، این چهار نفر یکی دیگر خود را نمی شناختندو با نام های مستعار به کار می پرداختند. در برنامه اینها ترور نیز جایز بود . به همین اساس در سال ۱۹۱۸ در حالی که جشن روز تولد امیر حبیب الله جریان داشت . شخصی بنام عبدالرحمن لودی یکی از اعضای رهبری سازمان ، روی بام دکانی و در کوچه قاضی کمین گرفت و همینکه موتر شاه به نزدیک آن دکان رسید، با تفنگچه یی که در دست داشت بالای آن آتش گشود مرمی به بانت موتر اثابت کرد و به امیر آسیبی نه رسید. پس از آن او گرفتار و در زندان ارگ زندانی شد. پس از ایجاد سازمان آزادی بخش فلسطین به رهبری یاسر عرفات ، حرکت آزادی بخش کوبا به رهبری فیدل کاسترو در کوبا ، سازمان های فدای های خلق و مجاهدین خلق در ایران و مشروطه خوان دوم در افغانستان نادم بر که ترور تعدادی از سازمان های چپی و راستی در افغانستان. اراکین دولتی و انهایی که به خیانت علیه شاه متهم می گردیدند شامل برنامه های سیاسی آنها گردید. این در حالی بود که سازمان های مارکسیستی چنین جنگ های را جنگ های غیر عادلانه نام گذاری کرده بودند . بعد ها سازمان ملل متحد نیز جنگ های آزدی بخش را عادلانه اعلان داشت.
حال می بینیم که ترور و تروریزم چه مفاهمی را تداعی می کنند:
۱- ترور
کلمه ترور از واژه لاتینی “terrere” گرفته شده و به معنی ترس و ترساندن استعمال می گردد، و در متون مندرج راجع به انقلاب کبیر فرانسه به دو منظور ذیل بکار برده شده است:
۱- ایجاد تدابیر خالی علیه ضد انقلابیون
۲- نام دوره هایی از تاریخ انقلاب کبیر فرانسه است . این دوره ها به این دو بخ تقسیم گردیده:
– در دوره اول به معنی ترس و ترساندن استعمال شده و از روز دهم ” اوت” تا ۲۰ سپتامبر سال ۱۷۹۲ میلادی ادامه داشته .
– دور دوم ، مصادف به حاکمیت ژاکوبن ها بوده و تا پنج سپتامبر سال ۱۷۹۳ دوام کرده . در دوره مذکور، ژاکوبن ها به روش های ظالمانه در برابر انقلابی ها و محتکران بروژوا مستوسل شدند. پس از ورود ترور در فرهنگ ها ، نام این دو نوع وارد مباحث گردید:
۱- ترور سرخ
این ترور افاده دهنده زندانی و اعدام کردن مخالفین دولت بلشویکی روسیه پس از بوقوع پیوستن انقلاب اکتوبر ۱۹۱۷ می باشد.
۲- ترور سفید
ترور مذکور برای اولین در ماه می سال ۱۷۹۵ میلادی در پاریس بوقوع پیوست و نام حرکت ضد انقلابی است که علیه مخالفین سلطنت صورت گرفت.
۲-تروریسم
این اصطلاح در متمم فرهنگ لغات ” فرهنگستان علوم فرانسه” به معنی ” نظام یا رژیم وحشت” آمده است.
به همین ترتیب در لغات نامه فرانسوی ” روبرت” Robert تروریسم اینگونه معنی گردیده:
۱- بکار برد مستمر خشونت در راه یک هدف سیاسی و استفاده از عمل خشونت آمیز به همین منظور است.
۲- رفتار و کردار حاکی از عدم تحمل و مدارا و ایجاد ارعاب
در لغت نام فرانسوی لاروس (Larousse) به این شرح تعریف گردیده است:
– مجموع اعمال خشونت آمیز یک سازمان برای ایجاد فضای نا امنی یا برای بر انداختن یک دولت مستقر.
– شیوه و رژیم خشونت آمیز یک دولت
در فرهنگ اصطلاحات سیاسی ” دالوز” (Dalloz) راجع به تروریسم این متن قید گردیده :
” اقدام سیاسی خشونت آمیز افراد یا اقلیت های سازمان یافته علیه اشخاص ، دارایی ها و نهاد هایی است که برای نیل به اهدافی مانند کسب استقلال از یک دولت ، سرنگونی رژیم حاکم مبارزه علیه برخی جنبه های سیاسی یک دولت صورت می گیرد.
در فرهنگ اصطلاحات نظامی (ستاد مشترک ارتش وزارت دفاع امریکا) از تروریسم اینگونه تعریف شده : از تروریسم اینگونه تعریف شده:
” کار برد منظم خشونت غیر قانونی یا تهدید بکار برد آن به منظور ایجاد ترس ، یا سرکوب ، یا ارعاب حکومت ها و یا مراجع ، در تعقیب اهدافی که عموما سیاسی ، مذهبی و یا ایدیولوژی یکی هستند.
کانگره امریکا : ” نظارت بر اطلاعات خارجی” را به معنی تروریسم بکار برده و پیرامون این باور خویش به این شرح حرف زده :
۱- در حوزه صلاحیت قضایی امریکا واقع شده و قوانین جنایی آن را نقض کند، یا
۲- در خارج از مرز های ملی امریکا واقع گردد، یا
۳- یکی از اهداف ذیل را داشته باشد
– فعالیت هایی که در داخل و یا خارج از کاناداعیه کنوانسیون ها و پروتوکول های ضد تروریستی ملل متحد صورت گیرد، اعمال تروریستی گفته می شود.
– هر عملی که با اهداف سیاسی ف مذهبی ، و ایدیولوژیکی صورت گرفت و از طریق کشتن عامدانه ، صدمه و به خطر انداختن جدی حیات یک فرد رعب ایجاد کند و یا دولت را وادار به یک اقدام رعب آور کند و :
۱- از طریق دخالت و یا اخلای در خدمات عمومی ، امکانات و زیر بنای های ضروری صدمه جدی به مردم وارد شود. این فعالیت ها به شکل استثنایی شامل اعمال تروریستی نمی گردد. بیان اعتقادات سیاسی ، مذهبی و ایدیولوژیکی عمل تروریستی محسوب نمی گردند. مگر اینکه این اعمال جزئی از یک اقدام وسیع تری باشد که عناصر تعریف اقدام تروریستی را در بر گیرد و به شکل ضمنی توضیح گردیده که از کار انداختن خدمات ضروری اگر در خلال یک اعتراض و یا اعتصاب صورت گرفته و هدف اش مرگ و یا صدمه زدن اساسی به مردم نباشد ، فعالیت تروریستی نیست.
وزارت خانه های عدلیه اتحادیه
اروپا در باره تروریسم می گویند
۱- تروریسم عملی است که سبب ایجاد تنش ، وحشت و ترس شده ، دولت یا سازمان بین المللی را تحت فشار قرار داده و بی نظمی سیاسی و اجتماعی را در دولت و سازمان بین المللی بوجود می آورد.
۲- به هر عمل جنایی به قصد تروریسم و نیز تشکیل سازمان های تروریستی باید شدیدا با مجازات رو به رو شود.
۳- دستور دهنده گان و حامیان این اعمال جنایی مانند قتل ، گروه گان گیری ، هواپیما ربایی و حمل سلاح به قصد تروریسم ، و نیز اعضای سازمان های تروریستی مجازات خواهد شد.
*- در ماده اول کنوانسیون سازمان کنفرانس اسلامی راجع به تروریسم آمده است:
تروریسم به هر اقدام خشونت آمیز یا تهدید به آن گفته می شود که صرف نظر از مقاصد مرتکبین آن به منظور ارعاب مردم یا تهدید آنان صورت گیرد و موجب به خطر انداختن جان یا امنیت آنان یا آسیب رساندن به محیط زیست یا به یکی از تاسیسات یا اموال خصوصی یا عمومی گردد.
تروریسم سیاسی(Political – Terrorism)
تروریسم سیاسی به آن گونه تروریسم گفته می شود که در آن قتل ، نابود ساختن تهدید به قتل جهت ترساندن افراد ، گروه ها ، جوامع یا دولت ها برای تصمیم در برابر خواست سیاسی تروریست ها انجام می شود.
از نظر ” ویلکینسون” تروریسم سیاسی به سه نوع است:
۱- تروریسم انقلابی
۲- تروریسم شبه انقلابی
۳- تروریسم سر کوب گر
تروریسم انقلابی عبارت است از کار برد منظم تاکتیک های خشونت آمیز تروریستی با هدف ایجاد انقلاب سیاسی . این نوع تروریسم ، دارای چهار وجه مشخصه به این شرح است:
۱- پدیده یی است که گروهی و نه فردی ، هر چند گروهی بسیار کوچک باشند.
۲- کار برد ترور با ایدیولوژی و یا برنامه انقلابی توجیه ناپذیر است.
۳- رهبران تروریسم سیاسی قادر به بسیج توده ها برای پشتیبانی برنامه خود هستند.
۴- دارای ساختار های نهادینه شده جایگزین (الترناتیو) برای در دست گرفتن قدرت در فردای پیروز انقلاب هستند.
تروریسم دولتی (State – Terrorism )
این نوع تروریسم ، به دولت های توتالیتر (راست افراطی) اطلاق می گردید. از این رو ، به دولت ها یا حرکت های سیاسی مارکسیستی ارتباط داده می شد، که زیاد تر از طریق پلیس مخفی و اعمال سرکوبگرایانه به پیش می رفت. بعدها ، تعریف دیگری از آن صورت پذیرفت . به این معنی که هر دولتی که اهداف خود را از طریق مسلحانه بر آورده سازد، به این اساس گفته می شد که ، راهبرد مسلحانه بخاطر رسیدن به هدف، هم تکتیک و هم استراتیژی . به همین اساس حزاب و سازمان هایی که پارلمان تاریست بودند ، آنها ” ریزیویست ” می گفتند. خصوصا ، وقتی که پس از مرگ ستالین ” خروشچف ” جای وی را گرفت، این اتهام ها به دولت شوروی وارد گردید. به همین اساس ، حکومت کمونیستی چین، اتحاد شوروی را سوسیال امپریالیست خطاب می کرد. اتحاد با آن کشور را قطع کرد . در صف کشور های متعلق به جهان سوم قرار گرفت با وجود این اخلاف نظر ها میان اتحاد شوروی و دولت چین کمونیست بوجود آمدن دو دیدگاه میان این دو کشور اتحاد شوروی به کمک های خویش به سازمان سیاسی – نظامی مارکسیستی ایکه علیه دولت های گویا مستبد خود می جنگیدند ، کمک کرده و به حمایت آن ها می پرداخت . به همین سبب این گونه عمل دولت ها شامل در ” پکت وارسا” را عمل تروریستی خوانده و نام این شیوه حرکت را تروریسم دولتی خوانده نهادند.
تروریزم انفور مانیک
این تروریزم ، بخاطر بوجود آمدن اختلال در شبکه های انفورماتیک یک کشور به منظور تحت فشار قرار دادن و یا بی ثبات کردن یک دولت گفته می شود . این عملیات احتمالا به نتایج آنی منجر نمی شود.
تروریزم انفورماتیک مبتنی بر یک استراتیژی دراز مدت و کنترل عوامل متعدد است. موارد ذیل در تهاجم انفورماتیک وجود دارد:
۱-اقدام درونی ۲- کابرد خشونت به منظور انهدام برونی پایه پاپانه های انفورماتیک ، ۳- حمله به درون شبکه ها از طریق نفوذ عوامل خارجی و از کار انداختن همزمان آن ها وارد کردن ویرویس ، ایجاد ترافیک سنگین در شبکه های ارتباطی و شیوه های مشابه .
تروریست ها جهت رسیدن به مقاصد که دارند ، از این حربه ها استفاده می کنند:
۱- حمله فزیکی به منظور صدمه زدن به تجهیزات انفورماتیک از طریق بم گذاری ، ایجاد آتش سوزی و غیره.
۲- حمله بنحوی (سین تاکسیگ) از طریق ایحاد اختلال در برنامه نویسی.
سوپر تروریسم
این تروریسم با بکار برد وسیع از مواد شیمایی ، بیولوژیکی ، رادیولوژیکی و هسته یی صورت می گیرد. هدف این تروریسم عبارت می شود از :
۱- ایجاد ترس شدید
۲- گفتگو از یک موضع بسیار بالا
۳- کسب آوانتاژ روحی
۴- ایجاد خسارات اجتماعی
ابر تروریسم
در این قسم تروریزم که رویداد ۱۱ سپتمبر ۲۰۰۱ نمونه خیلی مهم و قابل توجه آن می باشد . که تروریست ها با استفاده از طیاره های مسافربری و انگیزه سیاسی به قتل مردم بخاطر ایجاد ترس بزرگ به آن متوسل شدند.
تروریسم چریکی
این تروریسم در حرکت انفلابی و یا جنگ های آزادی بخش به ملاحظه می رسد. هدف آن کسب حمایت توده ها و ایجاد ترس در بین نیرو های متقابل می باشد.
به همین ترتیب تروریزم های دیگری نیز وجود دارد که فقط با گرفتن نام آنها اکتفا می کنیم:
۱- تروریزم کور
۲- تروریزم رادیولوژیکی
۳- تروریزم شیمایی
۴- تروریزم بیولوژیکی
۵- تروریزم با انگیزه واحد
۶- تروریزم مذهبی
۷- تروریزم افراطی
۸- تروریزم حاشیه یی
۹- تروریزم ناقض حقوق عمومی
تعریف ملل متحد از تروریسم
سازمان ملل متحد از سال ۱۹۷۲ تا سال ۱۹۷۹ تلاش ورزید تا تعریف جامعی از تروریسم را ارائه بدارد. ولی موفقیتی در این مورد بدست نیاورد ، و تلاش های خود به این منظور را ادامه داد و در نهایت در سال ۱۹۸۹ توسط قطعنامه یی ، اعلان داشت که مردمانی که تحت سلطه رژیم های استعماری و نژاد پرست و اشکال دیگری سلطه بیگانه و اشغال خارجی قرار دارند، به اساس اهداف و اصول منشور ملل متحد حق دارند که آزادی خویش به مبارزه علیه آن ها بپردازند. و همچنان همه اقدامات ، شیوه و روش ها تروریستی را در هر ، توسط هر شخص صورت گیرد مجرمانه و غیر قابل توجیه دانست. با به وقوع پیوستن عمل قتل دیپلومات های ایرانی توسط طالبان در شهر مزار شریف و حادثه ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ در نیورک ، این سازمان قطعنامه ۱۳۶۸ را یک یک روز بعد از آن صادر کرد . در این قطعنامه حق ذاتی دفاع مشروع فردی یا جمعی طبق منشور ملل متحد تایید گردید و ” حمله مسلحانه” یا ” تجاوز نظامی” را به صفت اعمال تروریستی شناسایی کرد . مبتنی بر ماده ۵۱ منشور متحد حق دارد که جهت دفاع از خود از نیروی نظامی استفاده کند.
به تعقیب آن ۱۵ عضو شورای امنیت ملل متحد مطابق به متن چوکات شده در فصل هفتم منشور این سازمان ف قطعنامه ۱۳۷۳ را صادر کرد . در این قطعنامه آمده است :” کلیه اعمال تروریستی بین المللی از حمله اقدام ۱۱ ستپامبر تهدیدی برای صلح و امنیت بین الملل است”
در قطعنامه یاد شده از دولت ها خواسته شده که با در نظر داشت روابط وسیع تروریسم بین الملل با جنایات سازمان یافته فرا ملی ، از جمله قاچاق مواد مخدر ، تطهمیر پول قاچاق غیر قانونی سلاح ، نقل و انتقالات غیر قانونی مواد اتمی ، شیمیایی و بیولوژیکی و غیره مواد باالقوه خطرناک ، تلاش های خود را برای مقابله با پدیده تروریسم هم آهنگ کنند.
