اسد الله ولوالجی که به قوم تورک افغانستان منسوب است فرزند وکیل محمد امین مشهور به “وکیل عمک جان” فرزند نایب محمد نبی فرزند محمد امین پنجاه باشی فرزند آقسقال محمد غازی فرزند محمد قل باتور فرزند تینگری قل در سال ۱۳۳۳ در ولسوالی رستاق ولایت تخار چشم به جهان گشود . تعلیمات ابتدایی خویش را در ولسوالی های رستاق و دشت قلعه ولایت تخار و مکتب ابتدائیه بی بی مهروی کابل به اتمام رساند.
در سال ۱۳۴۷ شامل لیسه حربی گردید و در سال ۱۳۵۲ از آن سند فراغت بدست آورد . در حمل سال ۱۳۵۳ شامل پوهنتون حربی و در ماه دلو سال ۱۳۵۵ از این موسسه تحصیلی فارغ گردید. از ماه حوت سال ۱۳۵۵ تا ماه اسد سال ۱۳۷۰ در مراجع مختلف وزارت دفاع کشور اجرای وظیفه کرد.
او از ماه ثور سال ۱۳۵۷ تا ماه سرطان همین سال در زمان حاکمیت تره کی، از ۱۴ ماه حمل سال ۱۳۶۱ تا ماه عقرب سال ۱۳۶۵ در زمان حاکمیت ببرک کارمل و از ماه اسد سال ۱۳۷۰ تا ماه ثور سال ۱۳۷۱ در زمان فرمانروایی دکتور نجیب الله به اتهام سیاسی در زندانی پلچرخی زندانی شد.
اسدالله ولوالجی که به زبانهای دری واوزبیکی شعر می سراید ، اشعار و مقاله های وی سر از ماه عقرب سال ۱۳۶۵ در نشریه های معتبر افغانستان به چاپ رسید و تا سال ۱۳۹۲ موفق به نوشتن و چاپ ۲۵ عنوان کتاب پیرامون موضوعات گردیده و سر از سال ۱۳۷۱ در عرصه های ذیل به کار پرداخت :
– از سال ۱۳۵۵ تا سال ۱۳۷۰ افسر در ارتش ملی افغانستان.
– از سال ۱۳۷۲ تا سال ۱۳۷۷ مدیر مسئول نشریه آزاد اندیشه در شهر مزار شریف.
– از اواخر سال ۱۳۷۳ تا ماه اسد سال ۱۳۷۷ معاون و سرپرست انجمن فرهنگی امیر علیشیر نوایی در شهر مزار شریف.
– از ماه جدی سال ۱۳۸۰ تا ماه جوزای سال ۱۳۸۱ عضو کمیسیون مستقل تدویر لویه جرگه اضطراری.
– از ماه حوت سال ۱۳۸۱ تا ماه میزان سال ۱۳۸۲ عضو کمیته تحقیقات و مطالعات کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان.
– از سال ۱۳۸۱ تا سال ۱۳۹۱ عضو بورد مجتمع جامعه مدنی افغانستان و یکی از موسسین جامعه مدنی در افغانستان.
– از آغاز سال ۱۳۸۲ تا آخر همین سال عضو کمیسیون تهیه گزارش ملی انکشاف بشری افغانستان.
– از ماه حوت ۱۳۸۴ تا دهم قوس ۱۳۸۶ ، عضو شعبه تعلیم و تربیه دفتر ساحوی کابل کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان.
– از ماه حمل سال ۱۳۸۶ تا دهم قوس همین سال ریس انجمن قلم افغانستان( Pen Group) و یکی از اساسگذار های این انجمن
– از ماه میزان سال۱۳۸۶ تا ماه حمل ۱۳۸۸ ریس بیناد اجتماعی مدنی توران
– از ماه حمل سال ۱۳۸۷ تا ماه حمل سال ۱۳۸۹ سخنگوی وزارت کار و امور اجتماعی
– از ماه سرطان سال ۱۳۸۶ تا ماه ثور سال ۱۳۸۷ ریس مرکز هماهنگی نهاد های جامعه مدنی افغانستان.
– از ماه حوت سال ۱۳۸۹ تا ماه جوزای همین سال عضو کمیسیون برگزاری جرگه مشورتی صلح افغانستان.
– از ماه عقرب سال ۱۳۹۱ تا الحال معاون حزب حق و عدالت
اشتراک در کنفرانس ها
-شرکت در کنفرانس مدنی ” بن “(بت هونیف) در ۵ دسمبر سال ۲۰۰۱
– شرکت در دور دوم کنفرانس مدنی ” بن ” ( بت هونیف ۵ دسمبر سال ۲۰۰۲
– اشتراک در کنفرانس مدنی پاریس از تاریخ ۲۴ ماه می تا تاریخ ۲۶ ماه می سال ۲۰۰۸ .
– اشتراک در کنفرانس بین الپارلمانی اسلام آباد به صفت کارشناس از تاریخ ۳۱ ماه مارچ تا ۱ اپریل سال ۲۰۰۹ .
– اشتراک در کنفرانس صلح دوبی از ۱۵ جون سال ۲۰۱۳ تا ۱۸ جون همین سال .
و انجام سفر ۸ روزه به کشور تورکیه جهت تبادل نظر با دانشمندان این کشور از ۴ اپریل سال ۲۰۰۸ تا ۱۲ اپریل ۲۰۰۸
آثار و تالیفات چاپ شده ولوالجی
– قطاع الطریقان ، آدم ربایان و آقابلی ها
– از اعلیحضرت محمد ظاهر شاه تا استاد برهان الدین
– ترک صفتی یا ترک فریبی؟
– وزیر محمد گل مومند و کار کرد های او
– ژورنالیزم مبرا از توهین، تحقیر و عقده گشایی
– طالبان از کجا آمدند و تا کجا خواهند رفت؟(مجموعه مقالات)
– نگرشی پیرامون جرگه و قبایل پشتون(مجموعه مقالات)
– انگلیس مابی، روسی بودن یا آمریکایی شدن؟
– نام باستانی سرزمین ما توران است
– فانوس بر درگاه شب(مجموعه شعر)
– مهر و مصحف(مجموعه شعر)
– با تو بهار میرسد(مجموعه شعر)
– روسها از چه مجرای تاریخی وارد افغانستان شدند؟
– در صفحات شمال افغانستان چه می گذشت؟
– آیا قوای نظامی اتحاد شوروی از افغانستان خارج ساخته شد؟
۱۶- صفحات شمال افغانستان در فاصله بین طرح و تحقق برنامه خروج ارتش اتحاد شوروی
– مرور بر مشخصات جامعه افغانی
– آغاز و تداوم اختلافات میان احمد شاه مسعود و جنرال دوستم
– خروج جنرال دوستم و سقوط دکتور نجیب الله
– لویه جرگه اضطراری بخش اول، جلد اول
– دموکراسی و جامعه مدنی در افغانستان
– پارلمان، دموکراسی و آزادی
– پیشینه طرز حکومت، اداره و انتخابات در افغانستان (بخش اول)
– معاهده دیورند و پیامد های آن
– اینجا ایران شرقی نیست
همچنان جزوه هایی چون سرحد های افغانستان ، راه ابریشم و انتخابات از نوشته های ولوالجی در مجله حقوق بشر ، روزنامه هشت صبح و انیس به شکل سریالی به چاپ رسیده اند.
نوشته های وی که آماده چاپ هستند:
– نقش دین در کاهش استبداد
– قانون چیست
– مرور برسیر تحول زندگی معاصر زنان افغانستان.
سرانجام اسدالله ولوالجی درسال ۱۴۰۰ روز۲۶ ماه سنبله جان را به حق سپرد وراهی مکانی ابدیش شد. جای شاعر بزرگ مرد فردوس برین روح ادیب نامدار شاد خرطره کارنامه هایشان جاویدان باد !
