اگر بگوییم «زبان مادری»، اولین عشقِ هر انسان روی زمین است، اشتباه نخواهد بود.

۲۱فبروری روز جهانی «زبان مادری»، برهمگان مبارک!

اگر بگوییم «زبان مادری»، اولین عشقِ هر انسان روی زمین است، اشتباه نخواهد بود.

پس من این‌جا در مورد زبانِ شیرین اوزبیکی، که زبان مادری‌ام است؛ سخن می‌گویم.
زبان اوزبیکی، یکی‌از شاخه‌های بارز و تکامل یافته‌تر، زبان‌ِ تُرکی اورال آلتای میباشد.
این زبان، از سال‌های اول میلاد تا قرن دهم میلادی، زبان تُرکی قدیم یاد می‌شد. آثاری یادگاری «اورخون ینه‌سای»در قرن‌های(۶-۷)به همین زبان نگاشته شده‌اند.

در قرن‌های یازدهم الی چهاردهم، درتمامی بخش‌های نوشتاری از همین زبان «تُرکی قدیم» استفاده می‌‌شد، از همین رو‌ این زبان را زبان «تُرکی قدیم»می‌نامند.
دیوان الغات الترک(دیوان زبان‌ ترکی) ازمحمود کاشغری، قوتدغوبیلیک(علم‌ سعادت) نوشته‌ی یوسف خاص‌حاجب، هبت الحقایق(ارمغان حقیقت‌ها)نوشته‌ی احمد یوگنکی، «محبت نامه‌ی»خوارزمی وکتاب«قیصه ربغوزی»نوشته‌ی ربغوزی، مشهوترین نوشته‌های آن زمان است، که به زبان ترکی قدیم نوشته شده‌اند.

اما از قرن پانزدهم تا نیمه قرن نوزدهم زبانی‌که از آن برای تحریرات و کتوبات‌ استفاده شده و کتاب‌ها و دیوان‌های بزرگ تُرکی/اوزبیکی نوشته شده‌است. به‌نام زبان ادبی «اوزبیکی قدیم» یاد می‌شوند.
عطایی، سکاکی، صوفی سرایی، لطفی، حضرت امیرعلی شیرنوایی، سلطان ظهیرالدین محمد بابر، مشرب نمنگانی، توردی، مخمور، گلخنی، مقیمی، فرقت و ذوقیاز جمله‌ شاعران و نویسندگان چیره‌دست آن دروه هستندکه آثار مهم ادبی شان به زبان تُرکی/اوزبیکی قدیم نوشته شده است.

امیر علی شیر نوایی، یکی‌از چهره‌های مهم و تاثیرگذار زبان اوزبیکی‌ست، نابغه‌ی قلم بدستی‌که این زبانِ خوش‌آهنگ را از بُن‌ متحول کرد.
کسی‌که بیشترین آثار ادبی و شعر و نثر را نوشت و این زبان را از مرز‌ها بیرون کشید.
مهم‌ترین اثر نوایی، کتاب «محاکمه الغاتین» نام دارد، که زبان اوزبیکی را یکی‌از تکامل‌یافته‌ترین زبانِ تاریخ بشر ساخت.
هیچ شخصیتی تاریخی به‌ مقیاس او در زبان اوزبیکی، فرهنگ و سیاست‌ تاثیر ژرف و عمیق از خود برجا نگذاشته است.
از این‌ روست، که او را «پدر معنوی»زبان اوزبیکی و بنیان‌گذار رُنسانس شرق می‌نامند.

جنگ‌ها و انقلاب‌های ۱۹۵۰ تاثیر مخرب و ضربه جبران‌ناپذیری به زبان و فرهنگی اوزبیکی در منطقه وارد کرد.
همه‌ی آثار فرهنگی، علمی و آبدات تایخی مربوط به شاهان و شاعران و ادیبان بزرگ اوزبیک‌تبار در منطقه تخریب گردید و به تاراج رفت. و تعدادی زیادی از کتاب‌های باارزش تاریخی تُرکان، این سرزمین به‌دست حکومت‌های فاشیستی‌تمامیت‌خواه به آتش کشیده شدند.

مَخلص کلام، آن‌های که پس‌از «عصر دموکراسی»، در افغانستان بخاطر احیا ء فرهنگ و زبان اوزبیکی سخنِ حق گفتند و نوشتند. و برای تحقق این زبان تلاش و تقلا کردند، را پاس می‌داریم و قدر شان را تا ابد نیز می‌دانیم.
روز زبان مادری، همه اقوام این مرز بوم مبارک باد.